update 16/11/21
Τι είναι η Εγκεφαλική παράλυση;
Με τον όρο εγκεφαλική παράλυση (ΕΕ) εννοούμε μια ομάδα διαταραχών που επηρεάζουν την ικανότητα του ατόμου να κινείται και να διατηρεί την ισορροπία και τη στάση του σώματος.
Η εγκεφαλική παράλυση είναι ένας γενικός όρος που αναφέρεται σε μια ομάδα διαταραχών που επηρεάζουν την ικανότητα ενός ατόμου να κινηθεί. Οφείλεται σε βλάβη στον αναπτυσσόμενο εγκέφαλο είτε κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης είτε λίγο μετά τη γέννηση.
Η Εγκεφαλική παράλυση (ΕΕ) ή Cerebral Palsy(CP) είναι η πιο κοινή κινητική αναπηρία στην παιδική ηλικία. Εγκεφαλική σημαίνει ότι έχει να κάνει με τον εγκέφαλο. Παράλυση σημαίνει αδυναμία ή προβλήματα με τη χρήση των μυών. Η Κινητική αναπηρία είναι η κύρια διαταραχή στην εγκεφαλική παράλυση.
Η εγκεφαλική παράλυση επηρεάζει τους ανθρώπους με διαφορετικούς τρόπους και μπορεί να επηρεάσει την κίνηση του σώματος, τον έλεγχο των μυών, τον συντονισμό των μυών, τον μυϊκό τόνο, τα αντανακλαστικά, τη στάση και την ισορροπία.
Αν και η εγκεφαλική παράλυση είναι μια μόνιμη δια βίου κατάσταση, ορισμένα από αυτά τα σημάδια της εγκεφαλικής παράλυσης μπορεί να βελτιωθούν ή να επιδεινωθούν με την πάροδο του χρόνου.
Οι τύποι της εγκεφαλικής παράλυσης
Η εγκεφαλική παράλυση περιγράφεται με βάση τα μέρη του σώματος που επηρεάζει και τον τρόπο που επηρεάζει την κίνηση. Οι τύποι της εγκεφαλικής παράλυσης είναι:
- Τετραπληγία, όταν επηρεάζονται και τα τέσσερα άκρα, οι μύες του κορμού, του προσώπου και του στόματος συχνά επηρεάζονται επίσης,
- Ημιπληγία, όταν επηρεάζεται το δεξιό ή αριστερό ημιμόριο του σώματος και ο ασθενής μπορεί να παρουσιάσει είτε ημιπληγία της δεξιάς πλευράς (που επηρεάζει το δεξί χέρι και το πόδι ), είτε ημιπληγία της αριστερής πλευράς (επηρεάζει το αριστερό χέρι και πόδι ). Περίπου το 40% των ατόμων με εγκεφαλική παράλυση έχουν ημιπληγία,
- Διπληγία, όταν επηρεάζονται τα κάτω άκρα, τα χέρια μπορεί να επηρεαστούν σε μικρότερο βαθμό,
- Τριπληγία, όταν επηρεάζονται τρία άκρα, ένα άνω και δύο κάτω άκρα, οι μύες του κορμού, του προσώπου και του στόματος μπορεί επίσης να επηρεαστούν,
- Μονοπληγία, όταν επηρεαστεί μόνο ένα άκρο(σπάνια)
Ποια είναι τα προβλήματα που μπορεί να συνυπάρχουν στην εγκεφαλικά παράλυση;
Συχνά όμως, υπάρχουν συνοδά προβλήματα τα οποία οφείλονται στην υποκείμενη βλάβη του ΚΝΣ, τα οποία και καθορίζουν την εξέλιξη του παιδιού αλλά και επηρεάζουν το πρόγραμμα αποκατάστασης. Οι διαταραχές που μπορεί να υπάρχουν είναι:
-
Προβλήματα όρασης,
-
Προβλήματα μάθησης,
-
Ακουστικά προβλήματα,
-
Επιληπτικές κρίσεις
-
Νοητική καθυστέρηση
-
Αισθητηριακές διαταραχές
-
Διαταραχές ομιλίας
-
Διαταραχές συμπεριφοράς
-
Διαταραχές της ανάπτυξης του σώματος που αφορούν το σκελετό.
Αυτά τα συνοδά προβλήματα μπορεί να έχουν άμεση ή έμμεση σχέση με την οργανική βλάβη του ΚΝΣ όπως η ψυχοκινητική καθυστέρηση ή η διαταραχή της αντίληψης και να οφείλονται σε ένα βαθμό στην κινητική αναπηρία και στους περιορισμούς που προκύπτουν από αυτήν.
Αμιγής κινητική αναπηρία παρατηρείται πολύ σπάνια, ενώ στις περισσότερες περιπτώσεις, οι συνοδές διαταραχές έχουν σχέση με τις ποικίλες λειτουργίες του εγκεφάλου. Μερικές είναι πολύ χαρακτηριστικές του τύπου της εγκεφαλικής παράλυσης και καλό θα ήταν να αναγνωρίζονται νωρίς.
Χαρακτηριστικά μπορεί να αναφερθεί ότι στην σπαστική τετραπληγία συνοδό διαταραχή είναι πολύ συχνά η νοητική υστέρηση , ο στραβισμός, οι διαταραχές στην άρθρωση και η επιληψία, ενώ στη σπαστική διπληγία παρατηρείται συγκλίνων στραβισμός και στη σπαστική ημιπληγία μπορεί να συνυπάρχει ημιανοψία ή επιληψία ενώ στις εξωπυραμιδικές βλάβες μπορεί να έχουμε διαταραχή ακοής ή δυσαρθρία και νοητική καθυστέρηση.
Διαταραχές όρασης
Είναι συχνά συνοδό σύμπτωμα, σε παιδιά με εγκεφαλική παράλυση, και σχετίζονται με τους αιτιοπαθογεννητικούς παράγοντες που μπορεί να έχουν οδηγήσει στην ΕΠ (π.χ. συγγενείς λοιμώξεις, προωρότητα κλπ.). Οι πιο συχνές οπτικές ανωμαλίες είναι:
- Διαθλαστικές, με την μυωπία σε υψηλό ποσοστό έναντι άλλων, και με μεγάλο ποσοστό συνύπαρξης σε παιδιά με ΕΠ, που αγγίζει και το 10%. Είναι πολύ σημαντικό να εξετάζονται τα παιδιά για πιθανές διαθλαστικές παθήσεις των ματιών διότι με την διόρθωσή τους που είναι εφικτή, έχουμε και πολύ καλή ανταπόκριση του παιδιού στα θεραπευτικά προγράμματα. Είναι απαραίτητο να δίνονται πολλαπλά οπτικά ερεθίσματα για την προώθηση και την ωρίμανση της οπτικής λειτουργίας. Στα πρόωρα συνήθης είναι η εμφάνιση υπερμετρωπίας ή μυωπίας.
Σπάνια τα παιδιά με εγκεφαλική παράλυση μπορεί να έχουν τύφλωση, ενώ αντιθέτως τα οπτικά ελλείμματα κεντρικής αιτιολογίας είναι πιο συχνά. Ήπιες διαταραχές οπτικής αντίληψης κεντρικής αιτιολογία είναι υπεύθυνες για την καθυστέρηση των αντιδράσεων του παιδιού σε οπτικά ερεθίσματα.
- Ομώνυμη ημιανοψία είναι η διαταραχή στην ημιπληγική μορφή της ΕΠ. Σε αυτές τις περιπτώσεις που τα παιδιά έχουν ίσως πολλά συνοδά κινητικά ή λόγου και αντίληψης προβλήματα, είναι πολύ δύσκολο να γνωστοποιήσουν αυτά τα ελλείμματα, οπότε πρέπει να γίνεται πάντα έλεγχος για τυχόν τέτοιες ανωμαλίες στο οπτικό σύστημα.
- Στραβισμός που αποτελεί το συχνότερο πρόβλημα στην ΕΠ. Η διόρθωσή του είναι σχετικά απλή και είναι απαραίτητα για την αποφυγή περαιτέρω ελάττωσης της όρασης.
- Νυσταγμός που παρατηρείτε συχνά σε παιδιά με ΕΠ είτε συνυπάρχει με άλλα οπτικά προβλήματα. Συχνότερα παρατηρείται στην αταξική μορφή της ΕΠ.
- Οπτική ατροφία μπορεί να παρατηρηθεί σε περίπτωση που υπάρχει υδροκέφαλος.
Γενικά η οφθαλμοκίνηση και ο οπτικός έλεγχος είναι σημαντικό να ελεγχθούν ώστε να διαπιστωθεί όποια διαταραχή στην αντίληψη του οπτικού πεδίου ή όποια διαθλαστική ανωμαλία.
Επιληψία
Το ποσοστό εμφάνισης επιληψίας στην ΕΠ είναι πολύ μεγάλο, 35-60% και μπορεί και μεγαλύτερο κατά άλλους ερευνητές. Αυτό συμβαίνει διότι τα αίτια εμφάνισης της ΕΠ και της επιληψίας συχνά είναι ταυτόσημοι. Η κλινική εκδήλωση ποικίλει στους διαφορετικούς τύπους της εγκεφαλικής παράλυσης και εξαρτάται από το μέγεθος και τον εντοπισμό της βλάβης αλλά και την ηλικία του παιδιού. Οι πιο συνήθεις τύποι επιληψιών είναι:
- Αμιγείς γενικευμένοι τονικοκλονικοί περισσότερο στις σπαστικές μορφές και λιγότερο στους άλλους τύπους
- Εστιακές κρίσεις στις ημιπληγίες
- Βρεφικοί σπασμοί
- Μυοκλονίες ή τύπου x-Gastaut στη μικρή παιδική ηλικία
- Κροταφικού λοβού
Οι κρίσεις συνήθως εκδηλώνονται μεταξύ του 3ου και 6ου χρόνου ζωής. Οι κρίσεις που εμφανίζονται νωρίς στη βρεφική ηλικία συνήθως έχουν περιγεννητικά αίτια.
Οι σπασμοί στις περισσότερες ανταποκρίνονται στις περισσότερες περιπτώσεις στη φαρμακευτική αγωγή.
Διαταραχές ακοής
Υπάρχει σαφώς μεγαλύτερο ποσοστό προβλημάτων ακοής σε παιδιά με ΕΠ από το γενικό πληθυσμό. Όπως στη όραση έτσι και στην ακοή, η διαταραχή μπορεί να είναι κεντρικής αιτιολογίας, φλοιώδης κώφωση, ενώ το αυτί να είναι λειτουργικά και ανατομικά φυσιολογικό. Γενικά γνωρίζουμε ότι οι συγγενείς λοιμώξεις, η περιγεννητική ασφυξία, η Υπερχολερυθριναιμία, η Βακτηριακή μηνιγγίτιδα, χαμηλό βάρος γέννησης και τα ποικίλα δυσμορφικά σύνδρομα είναι ταυτόχρονοι παράγοντες υψηλού κινδύνου για ΕΠ και διαταραχές ακοής.
Διαταραχές ομιλίας και λόγου
Είναι πολύ συχνή η εμφάνιση των διαταραχών λόγου και ομιλίας σε παιδιά με ΕΠ. Το μεγαλύτερο ποσοστό συνήθως εμφανίζεται στις χορειοαθετωσικές μορφές και λιγότερο στις σπαστικές μορφές. Τα προβλήματα διαχωρίζονται σε αυτά με δυσλειτουργία του κινητικού ελέγχου και στα δυσφασικά σύνδρομα.
Οι κινητικές διαταραχές του λόγου και της ομιλίας συμπεριλαμβάνουν τη
- Δυσαρθρία: διαταραχή της λειτουργίας του κινητικού σκέλους του λόγου)
- απραξία του λόγου: αδυναμία εκούσιας εκτέλεσης των κινήσεων που χρειάζονται για την άρθρωση του λόγου, ενώ οι μύες που συμμετέχουν στην άρθρωση δεν εμφανίζουν παράλυση, αδυναμία ή κακό συντονισμό.
Στην ΕΠ οι κινητικές διαταραχές του λόγου-ομιλίας μπορεί να συνυπάρχουν με απραξία του λόγου και διαταραχές του τύπου της δυσφασίας. Σε εξωπυραμιδικά σύνδρομα επικρατούν οι κινητικές διαταραχές και σε περιπτώσεις νοητικής υστέρησης ο λόγος αναπτύσσεται καθυστερημένα.
Μαθησιακές δυσκολίες
Στην περίπτωση διαταραχών στην οπτική αντίληψη, επεξεργασία του οπτικού ερεθίσματος, καθώς και στην φωνολογική αλληλουχία του λόγου συνυπάρχουν και μαθησιακές δυσκολίες. Η συνύπαρξη αισθητικοκινητικών διαταραχών επιτείνουν και δυσκολεύουν ακόμη περισσότερο το παιδί που παρουσιάζει και προβλήματα συμπεριφορικά. Το παιδί με ΕΠ αλλά ικανοποιητική νοητική ανάπτυξη μπορεί να πάει σε κανονικό σχολείο αλλά μπορεί να εμφανίσει μαθησιακές δυσκολίες τύπου δυσλεξία, δυσγραφία, δυσαριθμία ή έντονη διάσπαση προσοχής αλλά και χαμηλή φυσιολογική νοημοσύνη.
Σε περίπτωση βαριάς κινητικής δυσλειτουργίας όπου συνυπάρχουν και κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες δυσχεραίνει ακόμη περισσότερο η διαδικασία της έγκαιρης παρέμβασης και της εξέλιξης του παιδιού. Γενικά δεν υπάρχουν πολλές ευκαιρίες για τη μελέτη αυτών των παραγόντων στην εξέλιξη των παιδιών με ΕΠ, παρόλαυτα είναι χρήσιμο να επιλέγονται κάποια τεστ, από καλά εκπαιδευμένο προσωπικό, ώστε να αποκαλύπτονται οι δυνατότητες των παιδιών και να κατευθύνονται ανάλογα στο κατάλληλο σχολείο.
Τα παιδιά με υποτονική ΕΠ, συχνά κατά την σχολική τους ηλικία εμφανίζουν το σύνδρομο ‘ελάχιστης εγκεφαλικής δυσλειτουργίας’ με συνοδά χαρακτηριστικά τη διάσπαση προσοχής, υπερκινητικότητα, αδεξιότητα αλλά και μαθησιακές δυσκολίες.
Ψυχολογικά-ψυχιατρικά προβλήματα
Πολλές φορές εμφανίζονται προβλήματα που εμπίπτουν στη σφαίρα της ψυχολογίας τόσο στο παιδί με ΕΠ όσο και στους γονείς.
Αυτό μπορεί να οφείλεται τόσο στην κατανόηση του προβλήματος αλλά και στην αποδοχή του, διότι πολύ συχνά δεν παραδέχονται το πρόβλημα και δεν κατανοούν ακριβώς και το μέγεθος της αναπηρίας. Συχνά εγκλωβίζονται σε ενοχές ή και στη μετάθεση της ευθύνης για την αιτία της αναπηρίας. Ειλικρινείς και επαρκείς απαντήσεις από το θεράποντα ιατρό μπορεί να αποκαταστήσει την αλήθεια και να παρέχει ανακούφιση σε τυχόν αισθήματα ενοχής.
Ο στόχος στην θεραπευτική αντιμετώπιση του παιδιού με ΕΠ είναι η κοινωνικοποίηση του και η ενσωμάτωσή του στο οικείο περιβάλλον αρχικά και στη συνέχεια στο σχολείο κλπ. Το παιδί λόγω της φυσικής του αναπηρίας παρουσιάζει διάφορες δυσκολίες στη πραγμάτωση αυτού του στόχου, οπότε παρατηρείται παραίτηση από κάθε πρωτοβουλία και τελικά απομόνωση και ελλιπή αυτοεξυπηρέτηση. Έτσι τελικά οδηγείται σε κοινωνική απομόνωση.
Οι ψυχιατρικές διαταραχές συνήθως είναι δευτεροπαθείς της φυσικής αναπηρίας (προσαρμογής, προσωπικότητας κ.ά.) αλλά πολλές φορές υπάρχουν και διαταραχές όπως σχιζοφρένεια, θυμικές, βραχυχρόνιες ψυχωσικές αντιδράσεις. Επίσης η κατάθλιψη είναι μείζον πρόβλημα αν δεν διαγνωσθεί έγκαιρα αφού μπορεί να καταλήξει σε αποτυχία της παρέμβασης και της αποκατάστασης.
Αισθητικές διαταραχές
Πολλές φορές μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά το θεραπευτικό πρόγραμμα του παιδιού. Σημαντικές για την εξέλιξη του παιδιού είναι οι αισθητικές διαταραχές κεντρικού τύπου όπου υπάρχει αργή ή ελλιπής κεντρική αντιληπτική επεξεργασία των πληροφοριών από την περιφέρεια. Έτσι μπορεί να οδηγήσει σε δυσκολία του παιδιού στην αναγνώριση αντικειμένων καθώς και της σχέσης των μελών του μεταξύ τους αλλά και στο χώρο(σωματοαγνωσία).
Ποιες είναι οι πιο συχνές επιπλοκές της εγκεφαλικής παράλυσης;
Οι πιο κύριες επιπλοκές της ΕΠ είναι
- αντίληψης: νοητική υστέρηση, μαθησιακές δυσκολίες, διάσπαση προσοχής
- οφθαλμολογικές: στραβισμός, διαθλαστικές διαταραχές, νυσταγμός, μυωπία, έλλειμμα του οπτικού πεδίου
- επικοινωνίας: απώλεια ακοής, δυσαρθρία, αφασία
- επιληψία: γενικευμένη, εστιακή, μυοκλονίες, βρεφικοί σπασμοί
- ορθοπεδικές: ρίκνωση αρθρώσεων, υπεξάρθρημα, εξάρθρημα, σκολίωση.
Η ΕΠ είναι μία σύνθετη διαταραχή με πολλές προεκτάσεις σε πολλούς τομείς της ψυχοσωματικής εξέλιξης του παιδιού που μπορεί να επηρεάσουν τόσο το ίδιο όσο και την οικογένειά του σε προσωπικό αλλά και κοινωνικό επίπεδο.
Πηγή: ‘Εγκεφαλική παράλυση, παρόν, παρελθόν και μέλλον’ Χρ.Π.Παντελιάδης,Α.Συρίγγου-Παπαβασιλείου,Ν.Διαμαντόπουλος
‘A Neurophysiological Basis for the Treatment’ by Karel Bobath.
Αικατερίνη Ζιάκα PT,MSc,NDT-Bobath,OMT
www.physio4you.gr
