update content 16/11/21
Εγκεφαλική παράλυση
Με τον όρο εγκεφαλική παράλυση(ΕΕ) (ή νόσος του Little) χαρακτηρίζουμε την πάθηση του ΚΝΣ (Κεντρικό Νευρικό Σύστημα – Εγκέφαλος, Νωτιαίος Μυελός και Παρεγκεφαλίδα), η οποία είναι μή αναστρέψιμη αλλά και μη εξελισσόμενη και εκδηλώνεται με κινητικές διαταραχές και όχι σπάνια, νοητική υστέρηση. Αφορά σε δυσλειτουργία της στατικής λειτουργίας και κινητικής συμπεριφοράς, οφειλόμενη σε εκ γεννετής ή επίκτητης βλάβης του ‘ανώριμου εγκεφάλου’. Η βλάβη αυτή μπορεί να προκαλέσει πολλαπλά ελλείμματα στο συντονισμό της μυικής δράσης, με αποτέλεσμα την αδυναμίαπαρουσίασης φυσιολογικής στάσης και κίνησης ενάντια στη βαρύτητα. Αυτή η κεντρικής αιτιολογίας αναπηρία συνδέεται πολύ συχνά με προβλήματα στην ομιλία, στην όραση καθώς και στην ακοή. Επηρρεάζει την αντιληπτική ικανότητα και την νοητική λειτουργία και πολλές φορές επιληπτικές κρίσεις.
Το κύριο χαρακτηριστικό αυτής της διάκρισης στην εγκεφαλική παράλυση είναι ότι η βλάβη επηρεάζει τον ανώριμο εγκέφαλο και εμπλέκεται και στην ωρίμανση του ΚΝΣ, του οποίου οι επιπτώσεις καθορίζουν και τον τύπο της εγκεφαλικής παράλυσης. Η διάκριση της εγκεφαλικής παράλυσης βαση της διάγνωσης, καθορίζει την αξιολόγηση και το θεραπευτικό σχεδιασμό του προγράμματος παρέμβασης και αποκατάστασης.
Ποια είναι τα αίτια της εγκεφαλικής παράλυσης;
Τα αίτια της εγκεφαλικής παράλυσης είναι ποικίλα και μπορεί να συμβεί:
- στην ενδομήτρια ζωή (π.χ. λοίμωξη τοξοπλάσμωσης)
- κατά τόν τοκετό (π.χ. περιγεννητική ασφυξία)
- Μετά τον τοκετό (στη νεογνική ή βρεφική ηλικία και μέχρι 3 ετών (π.χ. μηνιγγίτιδα)
Θα προσπαθήσουμε να εξηγήσουμε τους διαφορετικούς τύπους της εγκεφαλικής παράλυσης σύμφωνα
- με τον τύπο του τόνου στάσης,
- τον τύπο της διαταραχής της αμοιβαίας νευρικής ώσης (ερέθισμα) και τη διαταραχή τελικά
της όλης κινητικής λειτουργικής συμπεριφοράς.
Η κατανόηση των παραγόντων της παθολογικής συμπεριφοράς στο βρέφος θα βοηθήσει στην καλύτερη ανάγνωση των παθολογικών προτύπων κίνησης στη νεογνική ηλικία αλλά και στην οργάνωση της καλύτερης δυνητικά θεραπευτικής παρέμβασης.
Ποιοι είναι οι τύποι της εγκεφαλικής παράλυσης σύμφωνα με τον μυϊκό τόνο;
Οι γιατροί ταξινομούν την Εγκεφαλική παράλυση, σύμφωνα με τον κύριο τύπο της κινητικής διαταραχής που εμπλέκεται. Δηλαδή ανάλογα με την κινητική διαταραχή και το πώς επηρεάζεται το άτομο που έχει εγκεφαλική παράλυση.
Ανάλογα με τις περιοχές του εγκεφάλου που επηρεάζονται, μπορεί να εμφανιστεί μία ή περισσότερες από τις ακόλουθες κινητικές διαταραχές:
Σπαστικότητα, οι μύες είναι σκληροί και δεν έχουν καθόλου δυνατότητα κίνησης, ή δυσκολεύονται πάρα πολύ σε όποια κίνηση των προσβεβλημμένων μελών,
Μη ελεγχόμενες κινήσεις, ασυντόνιστες, ή δυσκινησία του ατόμου στις κινητικές καθημερινές του ανάγκες,
Κακή ισορροπία και φτωχός συντονισμός των κινήσεων, που μπορεί να εκφράζεται με αταξία, δηλαδή ασυντόνιστες και χωρίς έλεγχο κινήσεις.
Υπάρχουν τέσσερις κύριοι τύποι ΕΕ:
Σπαστική Εγκεφαλική Παράλυση
Ο πιο κοινός τύπος εγκεφαλικής παράλυσης είναι η σπαστική εγκεφαλική παράλυση. Αυτός ο τύπος επηρεάζει περίπου το 80% των ατόμων με εγκεφαλική παράλυση.
Τα άτομα με σπαστική ΕΕ έχουν αυξημένο μυϊκό τόνο. Αυτό σημαίνει ότι οι μύες τους είναι δύσκαμπτοι και, ως αποτέλεσμα, οι κινήσεις τους μπορεί να είναι δύσκολες ή καθόλου εφικτές. Η σπαστική CP συνήθως περιγράφεται από τα μέρη του σώματος που επηρεάζονται:
Σπαστική διπληγία/διπάρεση—Σε αυτόν τον τύπο CP, η μυϊκή δυσκαμψία είναι κυρίως στα πόδια, με τα χέρια να επηρεάζονται λιγότερο ή να μην επηρεάζονται καθόλου. Τα άτομα με σπαστική διπληγία μπορεί να έχουν δυσκολία στο περπάτημα επειδή οι σφιγμένοι μύες του ισχίου και των ποδιών αναγκάζουν τα πόδια τους να τραβήξουν μαζί, να στρίψουν προς τα μέσα και να σταυρώσουν στα γόνατα (γνωστό και ως ψαλίδα).
Σπαστική ημιπληγία/ημιπάρεση—Αυτός ο τύπος CP επηρεάζει μόνο τη μία πλευρά του σώματος ενός ατόμου. συνήθως το χέρι επηρεάζεται περισσότερο από το πόδι.
Σπαστική τετραπληγία/τετραπληγία—Η σπαστική τετραπληγία είναι η πιο σοβαρή μορφή σπαστικής CP και επηρεάζει και τα τέσσερα άκρα, τον κορμό και το πρόσωπο. Τα άτομα με σπαστική τετραπάρεση συνήθως δεν μπορούν να περπατήσουν και συχνά έχουν άλλες αναπτυξιακές διαταραχές, όπως διανοητική αναπηρία. επιληπτικές κρίσεις? ή προβλήματα με την όραση, την ακοή ή την ομιλία.
Αθετωσική- Χορειοαθετωσική- Δυστονική Εγκεφαλική Παράλυση (Δυσκινητική Εγκεφαλική παράλυση)
Τα άτομα που ανήκουν σε αυτούς τους τύπους της ΕΕ έχουν προβλήματα στον έλεγχο της κίνησης των χεριών, των χεριών, των ποδιών και των ποδιών τους, γεγονός που καθιστά δύσκολο το κάθισμα και το περπάτημα. Οι κινήσεις είναι ανεξέλεγκτες και μπορεί να είναι αργές και σπασμωδικές ή γρήγορες και σπασμωδικές. Μερικές φορές το πρόσωπο και η γλώσσα επηρεάζονται και το άτομο δυσκολεύεται να πιπιλίσει, να καταπιεί και να μιλήσει. Ένα άτομο με δυστονική- αθετωσική- χορειοαθετωσική ΕΕ παρουσιάζει μεγάλη διακύμανση του μυϊκού τόνου (που ποικίλλει από πολύ σφιχτό σε πολύ χαλαρό) και αυτό δυσκολεύει πάρα πολύ την κίνηση ακόμη και απλών δραστηριοτήτων στην καθημερινότητα.
Αταξική Εγκεφαλική Παράλυση
Τα άτομα με αταξική ΕΕ έχουν προβλήματα ισορροπίας και συντονισμού. Μπορεί να είναι ασταθείς όταν περπατούν. Μπορεί να δυσκολεύονται με γρήγορες κινήσεις ή κινήσεις που χρειάζονται πολύ έλεγχο, όπως το γράψιμο. Μπορεί να δυσκολεύονται να ελέγξουν τα χέρια ή τα χέρια τους όταν πιάνουν κάτι.
Μικτοί τύποι
Πολλές φορές η εγκεφαλική παράλυση εκφράζεται με στοιχεία από περισσότερους από έναν τύπους, π.χ. σπαστική δυστονία, σπαστική αθέτωση, κ.ά. Σε αυτές τις περιπτώσεις εμπλέκονται περισσότερες δυσκολίες στην οργάνωση της κινητικής συμπεριφοράς.
Ποιοι είναι οι τύποι της εγκεφαλικής παράλυσης σύμφωνα με το τι επηρεάζει στο σώμα;
Τετραπληγία
ορίζεται η παθολογική κινητική συμπεριφορά όλου του σώματος, με τον άνω κορμό περισσότερο ή τουλάχιστον το ίδιο επιβαρυμένο με τον κάτω κορμό. Οι μύες του κορμού, του προσώπου και του στόματος ενός ατόμου συχνά επηρεάζονται επίσης. Στην περίπτωση της τετραπληγικής συνδρομής η επιβάρυνση είναι ασύμμετρη, και αφορά περισσότερο στο ένα ημιμόριο του σώματος. Σε περίπτωση μεγάλης ασύμμετρης λειτουργικής συμπεριφοράς μπορεί να χαρακτηρίζεται και ως «διπλή ημιπληγία». Ο έλεγχος της κεφαλής είναι ελλειπής και ο οπτικοκινητικός συντονισμός φτωχός∙ πολλές φορές υπάρχουν συνοδά προβλήματα σίτισης και ομιλίας. Πολλές κλινικές διαταραχές κινητικής συμπεριφοράς μπορεί να χαρακτηριστούν «τετραπληγία». Η αθέτωση, η αταξία και η χορεία αφορούν σε διακύμανση του τόνου και τετραπληγική συνδρομή∙ ο συνδυασμός αυτών είναι η συχνότερη παθολογική συμπεριφορά.
Διπληγία
Ορίζεται η παθολογική κινητική δράση που επηρρεάζει, επίσης, όλο το σώμα αλλά με εντονότερη την επιβάρυνση στον κάτω κορμό από τον άνω κορμό. Ο έλεγχος της κεφαλής και των άνω άκρων καθώς και η λειτουργική συμπεριφορά αυτών είναι λιγότερο επηρρεασμένα και σχεδόν φυσιολογικά, με την ομιλία πολλές φορές φυσιολογική. Το οπτικό σύστημα πολλές φορές επηρρεάζεται από στραβισμό. Η εμπλοκή του άνω κορμού μπορεί να είναι τόσο ελαφριά που μερικές φορές χαρακτηρίζεται ως «εγκεφαλική παραπληγία». Βέβαια η προσεκτική και επισταμένη εξέταση μας οδηγεί σε πολύ ελαφριά επιρροή του ενός ή και των δύο άνω άκρων. Σ΄αυτή την κατηγορία παθολογικής κινητικής συμπεριφοράς ανήκουν μόνο υπερτονικά παιδιά αν και μερικές φορές μπορεί να εμφανίζουν αταξική συμπεριφορά που ενδεχομένως συνδέεται με την σπαστική διπληγία. Η αιτιολογία για την σπαστική διπληγία είναι πολλές φορές η προωρότητα.
Ημιπληγία
Ορίζεται η παθολογική κινητική συμπεριφορά που αφορά στη μία πλευρά του σώματος. Πρακτικά όλα τα παιδιά σε αυτή την κατηγορία έχουν σπαστικότητα-υπερτονία, ενώ περιπτώσεις αθετωσικής ημιπληγικής κινητικής συμπεριφοράς είναι πολύ σπάνιες. Οι άνθρωποι μπορεί να έχουν είτε ημιπληγία της δεξιάς πλευράς (που επηρεάζει το δεξί χέρι και το πόδι τους), είτε ημιπληγία της αριστερής πλευράς (επηρεάζει το αριστερό τους χέρι και πόδι). Περίπου το 40% των ατόμων με εγκεφαλική παράλυση έχουν ημιπληγία.
Τριπληγία
Ορίζεται η παθολογική κινητική συμπεριφορά σε τρία μέλη του σώματος, ένα άνω άκρο και τα κάτω άκρα. Οι μύες του κορμού, του προσώπου και του στόματος μπορεί επίσης να επηρεαστούν.
Περιπτώσεις αμιγούς παραπληγίας και μονοπληγίας είναι εξαιρετικά σπάνιες στην εγκεφαλική παράλυση.
Μονοπληγία
Είναι η πιο σπάνια μορφή και αφορά ένα άκρο, είτε το άνω ή το κάτω άκρο.
Πώς βοηθάει η φυσικοθεραπεία στην εγκεφαλική παράλυση;
Ο πρωταρχικός και κύριος στόχος της θεραπείας είναι να δημιουργήσει τη βάση για ένα όσο το δυνατόν πιο ομαλό στασικό τόνο ώστε να παραχθεί μία φυσιολογικότερη λειτουργική κινητική δράση και ισορροπία.
Η φυσιοθεραπεία χρησιμοποιείται για να βοηθήσει τους ασθενείς με εγκεφαλική παράλυση να βελτιώσουν τις κινητικές και τις λειτουργικές τους δεξιότητες.
Η φυσικοθεραπευτική αντιμετώπιση κατά κύριο λόγο στοχεύει σε:
- νορμαλοποίηση του μυϊκού τόνου
- βελτίωση του μήκους των κεκαμένων μυϊκών ομάδων
- συντονισμού των κινήσεων
- συνδυασμού της κίνησης των υπερτονικών με τους υποτονικούς μύες στα κινητικά πρότυπα,
- αναπνευστική αποκατάσταση
- αδρή κινητικότητα
- καρδιοαναπνευστική λειτουργική αποκατάσταση
- ισορροπία στάσης
- ισορροπία βάδισης
- ισορροπιστικές αντιδράσεις
- οργάνωση της κινητικής δράσης
- πρόβλεψη και αποκατάσταση ρικνώσεων
- πρόβλεψη και αποκατάσταση παραμορφώσεων
Σε κάθε περίπτωση η λεπτομερής αξιολόγηση και λήψη ιστορικού θα μας δώσει τις απαραίτητες πληροφορίες για το πώς θα θέσουμε το πρόγραμμα και ποιοι θα είναι οι στόχοι μας. Το κάθε φυσικοθεραπευτικό πρόγραμμα είναι απόλυτα εξατομικευμένο και εξειδικευμένο ώστε να απαντά στα ιδιαίτερα προβλήματα του κάθε ασθενή.
Πηγή: ‘A Neurophysiological Basis for the Treatment’ by Karel Bobath.
Αικατερίνη Ζιάκα PT,MSc,NDT-Bobath
www.physio4you.gr
