Φυσιοθεραπευτική παρέμβαση σε κινητικοαισθητηριακά ελλείμματα ή αποκλίσεις

update content 16/11/21

Πώς θα βοηθήσει η φυσικοθεραπεία στο παιδί με αισθητηριακές διαταραχές;

Η κινητική και αισθητηριακή ανάπτυξη του ανθρώπου, ξεκινάει με τη γέννησή και ολοκληρώνεται με την ενηλικίωση. Σε κάθε όμως περίπτωση δυσοργάνωσης, από όποια αιτία, ο εγκέφαλος ξαναπροσαρμόζεται εκ νέου σύμφωνα με τα νέα δεδομένα. 

Σε κάθε απόκλιση ή διαφοροποίηση αυτών των κινητικών ή αισθητηριακών προτύπων από το φυσιολογικό πρότυπο, απαιτείται έγκαιρη διάγνωση και εξειδικευμένη φυσιοθεραπευτική παρέμβαση. Αυτό αποτελεί την ιδανική συνθήκη για να οδηγήσει στην οργάνωση και την εκτέλση ενός φυσιολογικότερου κινητικοαισθητηριακού μοντέλου, μετά από τη διαταραχή.

Η φυσιοθεραπευτική παρέμβαση βοηθά στην οργάνωση αλλά και στη βελτίωση:

1. της μυικής ισχύος,
2. του συντονισμού των κινήσεων,
3. της έκφρασης του λόγου,
4. της οργάνωσης της σκέψης, 
5. στην οργάνωση του κινητικού σχεδιασμού,
6. της αύξησης του εύρους κίνησης,
7. της ισορροπίας 
8. της λειτουργικής δραστηριότητας κ.ά.

Τα παιδιά που μπορεί να προυσιάζουν κάποια απόκλιση ή κάποια ελλείμματα σε σχέση με τα φυσιολογικά στάδια ανάπτυξης μπορεί να εμφανίζουν:

•  Μυική αδυναμία  
• Ασυντόνιστη κινητική συμπεριφορά
• Υποτονία – χαμηλό μυικό τόνο
• Αδυναμία ή ελλείμματα των κινητικών δεξιοτήτων αδρής κινητικότητας, αναλόγως της ηλικίας
• Μειωμένο συντονισμό κινητικών δεξιοτήτων
• Ελλειπή κινητικό σχεδιασμό
• Απραξία ή δυσπραξία
• Κοινωνική απομόνωση ή κοινωνικότητα με υπέρμετρο τρόπο(χωρίς όρια) 
• Υπερκινητικότητα
• Έλλειψη προσανατολισμού
• Έλλειψη σωματογνωσίας και 
• Έλλειψη κιναισθησίας
• Φτωχή έκφραση συναισθηματικών ή λεκτικών εκφράσεων
• Φτωχό οπτικοκινητικό συντονισμό

Η εξειδικευμένη φυσιοθεραπευτική παρέμβαση δίνει τη δυνατότητα στο παιδί, σε κάθε αναπτυξιακό στάδιο, να ανταπεξέλθει και να λειτουργήσει το δυνατόν φυσιολογικότερα. Έτσι μπορεί τελικά να βοηθήσει:

• Στο περπάτημα
• Στο τρέξιμο
• Στο να μπορεί να πηδάει
• Να υπερπηδά εμπόδια
• Να συμμετέχει σε σπορ και δραστηριότητες αναλόγως της αναπτυξιακής του ηλικίας
• Να κοινωνκοποιηθεί
• Να οργανώσει τον οπτικοκινητικό συντονισμό
• Να δρα σύμφωνα με την ηλίκια του 
• Να προσαρμόζεται σε νέες κινητικές απαιτήσεις ή νέα περιβάλλοντα
• Να σχεδιάζει και να πραγματοποιεί κινητικές δράσεις
• Να ακούει και να ακολουθεί εντολές
• Να πραγματώνει στόχους τόσο δικούς του όσο και αυτούς που του ζητούνται
• Να γνωρίζει και να ακολουθεί όρια και κανόνες στο παιχνίδι
• Να κατανοεί αυτό που του ζητούν και να προσπαθεί να το καταφέρει
• Να μιμείται δραστηριότητες είτε συνομηλίκων του είτε και των γονιών ή οικείων προσώπων
• Να συμπεριφέρεται σε κάθε περιβάλλον ανάλογα στις απαιτήσεις και όχι τόσο διαφορετικά “σαν να μην είναι το ίδιο παιδί”

Η φυσιοθεραπεία σε ένα παιδί με αισθητηριακά ελλείμματα ή απόκλιση, εξαρτάται από τα ελλείμματα του ίδιου του παιδιού. Έτσι η θεραπεία είναι απόλυτα εξατομικευμένη στο κάθε παιδί και οι ασκήσεις είναι με τη μορφή παιχνιδιού ώστε να υπάρχει συνεχής ταύτιση και συμμετοχή του παιδιού καθόλη τη διάρκεια.

Ποια είναι τα αναπτυξιακά ορόσημα ανάλογα με την ηλικία;

• 0-3 μηνών

-Βλέπει ένα αντικείμενο που κινείται αργά από τη μία πλευρά του σώματος στην άλλη
-Βάζει τα χέρια στο στόμα
-Παρατηρεί δύο παιχνίδια ταυτόχρονα
-Παρατηρεί και επεξεργάζεται τα χέρια του
-Βάζει στο στόμα του παιχνίδια

• 3-6 μηνών

-Επαναλαμβάνει κινήσεις των χεριών ή ποδιών για να προκαλέσει μία κίνηση που έκανε πριν στα πλαίσια του παιχνιδιού
-Εξερευνά τα παιχνίδια του με διάφορους τρόπους
-Μπορεί να τραβήξει ένα ρούχο από το πρόσωπό του όταν του σκεπάσει το πρόσωπο
-Εσκεμμένα ρίχνει ένα παιχνίδι κάτω και το παρατηρεί καθώς πέφτει
-Παίζει με μια κουδουνίστρα που τοποθετείται στο χέρι του

• 6-9 μηνών

-Μιμείται γνωστές-οικείες πράξεις (π.χ. παλαμάκια)
-Βρίσκει αντικείμενα που είναι μερικώς κρυμμένα
-Μεταφέρει έα αντικείμενο από το ένα στο άλλο χέρι και μπορεί να πάρει και ένα δεύτερο αντικείμενο στο άλλο χέρι
-Μετακινείται στο πάτωμα για να πιάσει ένα παιχνίδι
-Επιμένει σε μία προσπάθεια για να μπορέσει να πάρει ένα παιχνίδι

• 9-12 μηνών

-Κοιτάζει τις φωτογραφίες σε ένα βιβλίο
-Ρολάρει για να μετακιηθεί ώστε να πάει σε ένα στόχο
-Ακουμπά έναν ενήλικα ώστε να τραβήξει την προσοχή του για να συνεχίσουν ένα παιχνίδι ή μία δραστηριότητα
-Βγάζει τους δακτύλιους από ένα παιχνίδι που έχει στόχο την τοποθέτησή τους σε ξύλινο στύλο
-Αντιλαμβάνεται ότι τα αντικείμενα υπάρχουν στο χώρο ακόμη και όταν δε τα βλέπει

• 12-18 μηνών

-Μπορεί να επεξεργάζεται ένα βιβλίο εικόνων με κάποιον ενήλικα
-Τοποθετεί μικρ΄αντικείμενα σε κάποιο μικρό δοχείο
-Δείχνει-γνωρίζει τη χρήση καθημερινών αντικειμένων
-Συνδιάζει δύο σχετικά αντικείμενα κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού(π.χ. μπαλάκι και κουτάλι)
-Χειρίζεται τρία με τέσσερα αντικείμενα και μπορεί να αφήσει ένα στην άκρη όταν του δοθεί ένα καινούριο για να παίξει

• 18-24 μηνών

-Αυθόρμητα ονοματίζει πέντε ή περισσότερα αντικείμενα
-Χρησιμοποιεί ένα αντικείμενο για να το προσωμοιάσει με το πραγματικό(π.χ. χρησιμοποιεί ένα ξυλάκι σαν βούρτσα)
-Ταυτίζει εικόνες με αντίστοιχα αντικείμενα
-Βάζει σχηματοποιημένα αντικείμενα σε αντίστοιχες εσοχές(π.χ. κύβο σε τετράγωνο)
-Αντιστοιχεί το ζωάκι με την φωνή του σε παιχνίδι
-Μπορεί να κάνει πύργο με έξι έως επτά κύβους

• 24-30 μηνών

-Μπορεί να πει την ηλικία του
-κατανοεί την έννοια του ένα/μία, ενα/μία ακόμη, όλα κλπ
-Ταιριάζει μεταξύ τους σχήματα όπως κύκλος, τετράγωνο, τρίγωνο
-Διακρίνει τα δωμάτια του σπιτιού του

• 30-36 μηνών

-Δηλώνει το φύλο του(αγόρι ή κορίτσι)
-Τοποθετεί κρίκους σε πασσαλάκι κατά σειρά μεγέθους
-Μετράει μέχρι το 5
-Φτιάχνει παζλ 3-4 κομματιών
-Ταιριάζει αντικείμενα σύμφωνα με το σχήμα, το χρώμα και το μέγεθος
-Δημιουργεί κατασκευή τύπου γέφυρας με τρεις κύβους, τουβλάκια, κλπ

• 36-42 μηνών

-Κατανοεί την έννοια του ‘ίδιου’ και ‘διαφορετικού’
-Ταιριάζει αντικείμενα που έχουν την ίδια χρήση(π.χ. κουτάλι, πηρούνι)
-Κατανοεί τις έννοιες του ‘ελαφρύ’ και ‘βαρύ’
-Κατανοεί την έννοια του ‘περισσότερο’ και ‘λιγότερο’
-Ταξινομεί αντικείμενα από τα φυσικά τους χαρακτηριστικά(π.χ. χρώμα, σχήμα)

• 42-48 μηνών

-Διηγείται μία ιστορία από εικονογραφημένο βιβλίο
-Κτατασκευάζει πυραμίδα με έξι κύβους
-Ζωγραφίζει ανθρώπους
-Αντιγράφει το όνομά του
-Ζωγραφίζει πρόσωπο με τουλάχιστον τρία χαρακτηριστικά

• 48-54 μηνών

-Διακρίνει το ‘πρώτο’, ‘τελευταίο’ και το ‘μεσαίο’
-Ξεχωρίζει το αληθινό και το μη πραγματικό
-Κατανοεί την έννοια του ‘μηδέν’
-Αντιλαμβάνεται το ‘μισό’ και το ‘ολόκληρο’
-Λέει τουλάχιστον 20 γράμματα

• 54-60 μηνών

-Ζωγραφίζει πρόσωπα με τουλάχιστον 6 χαρακτηριστικά
-Ταυτοποιεί τα νούμερα με τον αντίστοιχο αριθμό αντικειμένων
-Αναγνωρίζει κάποιες γραμμένες λέξεις
-Μπορεί να προβλέψει το τι θα συμβεί στη συνέχεια
-Γράφει το όνομά του

• 60-72 μηνών

-Μετρά μέχρι 20 αντικείμενα
-Σχεδιάζει πέντε ή περισσότερα γνωστά του αντικείμενα
-Λέει την ημέρα και το μήνα που έχει γεννηθεί
-Γράφει από μνήμης το ονοματεπώυμό του
-Δηλώνει τη χρήση τουλάχιστον τριών τμημάτων του σώματος
-Διαβάζει 10 ή περισσότερες λέξεις.

Αυτά τα αναπτυξιακά στάδια, σαφώς δεν αποτελούν κριτήρια κατηγοριοποίησης ενός παιδιού, αλλά απλά αναφέρονται ως ενδεικτικά ενός γενικότερου κινητικοαισθητηριακού πορτραίτου, και μόνο ως έτσι πρέπει να ληφθούν υπόψιν.

Είναι λοιπόν σημαντικό, καταλήγοντας, να ειπωθεί οτι η ολοκλήρωση της κινητικοαισθητηριακής ανάπτυξης οδηγεί σε ώριμη συμπεριφορά, σε τομείς των καθημερινών λειτουργικών και κοινωνικών δεξιοτήτων ενός ατόμου. Σε κάθε αντίθετη περίπτωση αυτό ίσως οδηγήσει σε απόκλιση της κοινωνικής ή κινητικής δραστηριοποίησης του παιδιού, με αποτέλεσμα και στην μετέπειτα νηπιακ,  σχολική και εφηβική ζωή του να έχει αποκλίνουσες συμπεριφορές. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος δεν είναι ποτέ πανομοιότυπος με άλλους και οι προσαρμογές πάντα είναι διαφορετικές και μοναδικές για τον καθένα μας. Αναφέρουμε ενδεικτικά τις πιθανότητες σύμφωνα με ερευνητικά δεδομένα και πάντα θέλοντας να βοηθήσουμε στην καλύτερη αναπτυξιακή πορεία.

Πηγή: “Early childhood developmental chart 3rd Edition” Judith K.Voress and Nils A. Pearson

Αικατερίνη Ζιάκα PT, MSc, NDT-Bobath
www.physio4you.gr
email. ziaka@physio4you.gr