update content 17/11/21
Ο οπτικός προσανατολισμός μέσω των πρισμάτων μπορεί να επαναπροσδιορίσει και τη στάση και τη βάδιση καθώς αλλάζει τον τρόπο που ο εγκέφαλος αντιλαμβάνεται το που βρίσκεται το άτομο στο χώρο. Ο κινητικός έλεγχος μπορεί να επαναπροσαρμοστεί μέσω της πρισματικής διαφοροποίησης του οπτικού προσανατολισμού.
Τι είναι ο κινητικός έλεγχος;
Στον άνθρωπο ο κινητικός έλεγχος καθορίζεται από τρία κύρια αισθητηριακά συστήματα: το αιθουσαίο, το ιδιοδεκτικό και το οπτικό. Η δυναμική στάση και η βάδιση επαναπροσαρμόζονται κάθε φορά και σε κάθε νέα συνθήκη ισορροπίας μέσω της κινητικής εκπαίδευσης.
Η επιτυχής μετακίνηση προς την επιθυμητή κατεύθυνση, πρέπει να πληρεί κάποιες συγκεκριμένες προϋποθέσεις ικανότητας μετακίνησης στο χώρο, αλλά και αποτελεσματικής προσαρμογής στις εκάστοτε αλλαγές του χώρου και των συνθηκών του περιβάλλοντος.
Η προσαρμογή στο χώρο είναι μία αργή διαδικασία και αφορά τις αλλαγές που συμβαίνουν μέσα στο αισθητηριακό σύστημα. Η αυτοεξυπηρέτηση επίσης προϋποθέτει, εκτός της επιτυχούς μετακίνησης κυρίως στην όρθια θέση, τη σύνδεση διαφόρων λειτουργικών θέσεων μεταξύ τους.
Ποιος είναι ο ρόλος του οπτικού συστήματος στην αντίληψη του κινητικού ελέγχου;
Η σημαντικότητα της οπτικής αντίληψης στην ανάπτυξη του κινητικού ελέγχου έχει επισημανθεί με πληθώρα ερευνών. Η φτωχή οπτική αντίληψη επηρεάζει αρνητικά την κινητική ανάπτυξη, τον κινητικό προσανατολισμό και το στασικό έλεγχο αφού το οπτικοαντιληπτικό σύστημα είναι αυτό που ρυθμίζει και οργανώνει τις συνεργείες της κινητικής συμπεριφοράς.
Σε απουσία της όρασης, η ιδιοδεκτικότητα είναι η οδηγός αισθητηριακή επαναπροσαρμογή της μετατόπισης του κέντρου βάρους του σώματος και του κινητικού συντονισμού.
Το κινητικό σύστημα είναι ικανό να δημιουργήσει σταθερά κινητικά πρότυπα για μία συγκεκριμένη λειτουργία μέσω των στενά συνδεδεμένων συνδέσεων των ιδιοδεκτικών-αντιληπτικών και κινητικών λειτουργιών.
Το οπτικό σύστημα είναι αυτό που επαναπροσδιορίζει μία κατάσταση, ώστε όταν συμβούν μεταβολές στην οπτική αντίληψη, να επαναπροσδιοριστεί η κινητική λειτουργία μέσω της ιδιοδεκτικότητας και της δράσης.
Ο σχεδιασμός μίας λειτουργίας απαιτεί και την οπτική αλλά και την κινητική καθοδήγηση για την επίτευξη δομών συντονισμού των συνδέσεων μεταξύ οπτικών, κινητικών και ιδιοδεκτικών συστημάτων.
Οι δομές συντονισμού αποτελούν λειτουργίες στρατηγικού ελέγχου, που αναπτύσονται και διαφοροποιούνται σε εξειδικευμένα κινητικά πρότυπα για συγκεκριμένους κινητικούς στόχους.
Όταν υπάρξει μία ανεπιτυχής προσπάθεια εκτέλεσης μίας συγκεκριμένης λειτουργίας εξαιτίας λανθασμένη οπτικής πληροφόρησης, το κινητικό και το ιδιοδεκτικό σύστημα συνεργάζονται αυτόματα ώστε να παρέχουν τις απαραίτητες πληροφορίες για την επιτυχή εκτέλεση της.
Ο στασικός έλεγχος διαφοροποιείται με την πάροδο του χρόνου προσαρμοζόμενος σε νέα δεδομένα. Η εκπαίδευση του ελέγχου της στάσης και κίνησης μπορεί να βελτιώσει τα αποτελέσματα αυτής της διαδικασίας προσαρμογής.
Οι νευρολογικοί μηχανισμοί παρουσιάζουν πλαστικότητα ως προς την οπτική αντίληψη του χώρου, γεγονός που το καθιστά ένα σπουδαίο εργαλείο στην νευροαποκατάσταση. Μέσω αυτής της προσαρμογής είναι δυνατόν να προκληθούν άμεσες επιδράσεις στο οπτικοαντιληπτικό και κινητικό σύστημα καθώς και στην προσήλωση προσοχής και την υψηλή γνωστική νευρολογική λειτουργία.
Η ενσωμάτωση στη νευροαποκατάσταση του χειρισμού της οπτικής αντίληψης του χώρου έχει θεαματικά αποτελέσματα βελτίωσης των κινητικών λειτουργικών θεραπευτικών στόχων, και γίνεται μέσω της χρήσης πρισματικών γυαλιών.
Τι είναι τα πρίσματα;
Τα πρίσματα είναι τριών επιπέδων γυάλινες διαφανείς πυραμίδες, τα οποία έχουν μία βάση και μία κορυφή. Είναι διαφορετικού πάχους γυάλινες πυραμίδες και μπορούν να γυρίσουν στο σκελετό ώστε να τροποποιήσουν το οπτικό πεδίο.
Ανάλογα με το πώς και πόσο θέλουμε να τροποποιήσουμε το οπτικό πεδίο και τον οπτικό προσανατολισμό τροποποιούμε τον τρόπο τοποθέτησης στον ασθενή. Με αυτό τον τρόπο ο εγκέφαλος μαθαίνει τη νέα πραγματικότητα με την αντίληψη ενός νέου περιβάλλοντος .
Μπορούν να τοποθετηθούν ανά ζεύγη προσαρμοσμένα σε ειδικούς περιστρεφόμενους σκελετούς γυαλιών, με στόχο να μεταβάλλουν τον προσανατολισμό του ατόμου στο χώρο.
Καθώς ο προσανατολισμός του ατόμου μέσω των πρισμάτων επηρεάζει την αντίληψη του χώρου, τα πρίσματα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να επηρέασουν τον στασικό τόνο, τη στασική αντίδραση και την ισορροπία.
Πώς διαφοροποιούν τα πρίσματα την αντίληψη του χώρου, την κίνηση και την ισορροπία;
Μέσω των πρισμάτων αλλάζει η αντίληψη της μέσης γραμμής του σώματος, αλλάζει η ιδιοδεκτική επανατροφοδότηση από τη βάση στήριξης σε όλο το σώμα, ευθυγραμμίζοντας κεφαλή-αυχένα-κορμό και άκρα και τέλος ενισχύεται η επανοργάνωση του σώματος στη νέα αντίληψη, που αφορά στη μέση γραμμή μέσω της επίδρασης του οπτικού και του αιθουσαίου συστήματος.
Η χρήση των πρισμάτων μπορεί να βελτιώσει την ποιότητα καθημερινών λειτουργικών δραστηριοτήτων, οπως τη στασική ισορροπία, το διάβασμα και την οδήγηση αναπηρικού αμαξιδίου.
Οι Στρατηγικές Ελέγχου αφορούν στην ικανότητα διασύνδεσης και διάδρασης των αισθητηριακών συστημάτων ώστε να λαμβάνουν, να επεξεργάζονται και να οργανώνουν τις αισθητηριακές πληροφορίες με αποτέλεσμα ο άνθρωπος να αντιλαμβάνεται έναν συνεπή λογικά κόσμο. Για κάθε κινητική δράση κωδικοποιείται η οπτικοκινητική πληροφορία που σχετίζεται με το συγκεκριμένο κινητικό στόχο.
Στο επίπεδο της Στρατηγικής Ελέγχου, όσον αφορά στον προσανατολισμό στο χώρο, όταν υπάρχει διαφορά μεταξύ οπτικού και ιδιοδεκτικού προσανατολισμού, ο οπτικός αποπροσανατολισμός στο χώρο, που μπορεί να συμβεί μέσω της εφαρμογής των πρισμάτων, μπορεί να αυξάνει σταθερά το λάθος, συγκρινόμενος με τον ιδιοδεκτικό προσανατολισμό, αναπτύσοντας επαναπροσανατολισμό και επανευθυγράμμιση.
Η ρύθμιση της θέσης-στάσης, η στρατηγική ελέγχου και η επανοργάνωση της αντίληψης του χώρου είναι οι κατηγορίες των διαδικασιών που μπορούν να επηρεάσουν την κινητική εκτέλεση κατά τη διάρκεια του προσανατολισμού μέσω των πρισμάτων.
Η αισθητικοκινητική ασυμμετρία που παρουσιάζεται λόγω της πρισματικής μετατόπισης είναι ικανή να παράγει αλλαγές τόσο στην αντίληψη όσο και στην ενεργητική στασική λειτουργία των τμημάτων του σώματος.
Η οπτική εξάσκηση μπορεί να επηρεάσει τους λειτουργικούς οπτικούς στόχους και να βελτιώνει τις κινητικές δυσλειτουργίες των νευρολογικών ασθενών. Η οπτική επανοργάνωση μέσω των πρισμάτων ενσωματώνεται στο πρόγραμμα εκπαίδευσης και αποκατάστασης.
Πώς εφαρμόζονται τα πρίσματα;
Ο προσανατολισμός του σώματος στο χώρο μέσω των πρισμάτων είναι μία πρωτοπόρος τεχνική θεραπευτική προσέγγιση με άριστα αποτελέσματα σε νευρολογικούς ασθενείς.
Τα πρίσματα είναι γυαλιά με στρόγγυλο σκελετό με μία βάση και μία κορυφή. Τα πρίσματα μπορεί να αλλάξουν θέση στην βάση και την κορυφή και να προσαρμοστεί τροποποιώντας τον τρόπο που βλέπει ο ασθενής το περιβάλλον.
Η αλλαγή αυτή μετατοπίζει τοκέντρο βάρους με τέτοιο τρόπο ώστε να οδηγήσει σε νέο πρότυπο στάσης και βάδισης. Έτσι κάθε φορά για όσο διαρκεί η θεραπευτική αυτή παρέμβαση ο εγκέφαλος μαθαίνει να λειτουργεί στη νέα πραγματικότητα.
Η εφαρμογή και η προσαρμογή γίνεται από τον εξειδικευμένο θεραπευτή και είναι ανάλογη με την ανάγκη που θεωρεί ότι έχει ο ασθενής κάθε φορά.
Πόσο διαρκεί η πρισματική θεραπεία;
Η θεραπεία της οπτικής πρισματικής προσαρμογής είναι μέρος μίας οργανωμένης φυσικοθεραπευτικής παρέμβασης. Η εφαρμογή των πρισμάτων διαρκεί αρχικά συνήθως από 15- 20 λεπτά, και στις μετέπειτα συνεδρίες μπορεί να αυξηθεί.
Η θεραπεία μέσω των πρισμάτων συνήθως εμπεριέχεται στην κλασική νευρολογική φυσιοθεραπευτική παρέμβαση. Στη διάρκεια της πρισματικής εφαρμογής στον ασθενή δίνονται συγκεκριμένες ασκήσεις ισορροπίας και ασκήσεις επανελέγχου της κίνησης.
Η διαφοροποιημένη οπτική αντίληψη εκπαιδεύει τον ασθενή στη νέα αντίληψη του περιβάλλοντος και μέσα από την επανάληψη μαθαίνει ο ασθενής τη νέα κινητική συμπεριφορά και εγγράφεται το νέο κινητικό πρότυπο στον εγκέφαλο. Με αυτό τον τρόπο η κινητική συμεριφορά επαναπροσαρμόζεται και ο ασθενής μαθαίνει να λειτουργεί πιο φυσιολογικά.
Πόσο αποτελεσματική είναι η θεραπεία με τα πρίσματα;
Η πρισματική προσαρμογή της οπτικής αντίληψης τα τελευταία χρόνια κερδίζει όλο και περισσότερο έδαφος στην θεραπευτική προσέγγιση. Το οπτικό σύστημα είναι αυτό που κατεξοχήν πληροφορεί τον εγκέφαλο, για τη θέση του σώματος στο χώρο και δίνει τις απαραίτητες πληροφορίες για τις προσαρμογές της στάσης και της βάδισης.
Η σωστή επανατροφοδότηση της θέσης του σώματος στο χώρο μπορεί να γίνει μέσω του οπτικού συστήματος σε περίπτωση εγκεφαλικής βλάβης. Αυτό μπορεί να αποτελέσει τον κυρίαρχο τρόπο σωστής πληροφόρησης του εγκεφάλου για τη θέση και τη στάση του νευρολογικού ασθενή.
Η θεραπευτική αυτή προσέγγιση έχει θεαματικά αποτελέσματα και η απάντηση του ασθενή στην προσαρμογή είναι τόσο άμεση που πραγματικά εκπλήσει η τόσο μεγάλη διαφορά στην κίνηση.
Το αποτέλεσμα πάντα εξαρτάται από την κατάσταση του σθενή, τη βλάβη του εγκεφάλου, το μέγεθος της κινητικής αναπηρίας αλλά και την εξειδικευμένη γνώση του θεραπευτή. Έτσι θα εξασφαλιστεί ότι η εφαρμογή θα γίνει σωστά και οι προσαρμογές θα είναι εξιεδικευμένες για τον κάθε ασθενή και ανάλογες με την ανάγκη του κάθε φορά.
Εμπιστευτείτε μόνο εξειδικευμένους θεραπευτές για τα μέγιστα αποτελέσματα.
Πηγή:Η διαφοροποίηση του στασικού ελέγχου μέσω του χειρισμού της οπτικής αντίληψης με την εφαρμογή πρισμάτων.(Ζιάκα Χ. Αικατερίνη, 2009)
Αικατερίνη Ζιάκα PT,MSc,NDT-Bobath
ziaka@physio4you.gr
